Śpiączka cukrzycowa – czym jest i jakie daje objawy

Śpiączka cukrzycowa to stan bezpośredniego zagrożenia życia, będący jednym z najpoważniejszych powikłań cukrzycy. Zrozumienie przyczyn i objawów śpiączki cukrzycowej jest ważne dla każdego, kto zmaga się z cukrzycą lub opiekuje się osobą cierpiącą na tę chorobę. W niniejszym wpisie przybliżymy, czym jest śpiączka cukrzycowa, jakie są jej symptomy i co robić w przypadku jej wystąpienia.

Śpiączka cukrzycowa – co to jest

Śpiączka cukrzycowa to poważne powikłanie cukrzycy, które może wystąpić zarówno przy skrajnie wysokim, jak i niskim poziomie glukozy we krwi. Najbardziej narażone są osoby, u których cukrzyca nie jest właściwie kontrolowana i leczona. Najczęściej śpiączka cukrzycowa występuje u osób z cukrzycą typu 1, ale może również dotyczyć pacjentów z cukrzycą typu 2.

Wyróżnia się dwa typy śpiączki cukrzycowej:

• Śpiączka hiperglikemiczna, zwana też kwasiczą lub ketonową – jest stanem, w którym poziom cukru we krwi (glukozy) staje się niebezpiecznie wysoki i wynosi powyżej 400 mg/dl. Jej objawy mogą narastać stopniowo i ma ona łagodniejszy przebieg.
• Śpiączka hipoglikemiczna – występuje, gdy poziom glukozy we krwi jest zbyt niski i wynosi poniżej 20 mg/dl. Zwykle ma gwałtowny przebieg.

Śpiączka cukrzycowa – przyczyny

Śpiączka cukrzycowa spowodowana jest nieprawidłowym poziomem glukozy we krwi. U zdrowego człowieka stężenie cukru we krwi powinno wynosić od 70 do 100 mg/dl.

Główną przyczyną hiperglikemii są zaburzenia w wydzielaniu insuliny przez trzustkę i wzrastający poziom glukozy we krwi na skutek niewłaściwego leczenia cukrzycy (stosowanie nieodpowiednich dawek insuliny). Ponadto do istotnych wahań poziomu glukozy we krwi może prowadzić niezdrowy styl życia i niewłaściwa dieta.

Do hipoglikemii, czyli zbyt niskiego poziomu glukozy we krwi, dochodzi najczęściej wskutek zbyt dużej dawki insuliny lub innych leków przeciwcukrzycowych, braku posiłku lub jego opóźnienia oraz nadmiernego wysiłku fizycznego. Taki stan zakłóca funkcjonowanie komórek nerwowych, co może skutkować drgawkami, zaburzeniami świadomości, a nawet śpiączką cukrzycową.

Śpiączka cukrzycowa – objawy hiperglikemii

Objawy śpiączki cukrzycowej hiperglikemicznej mogą narastać powoli, dlatego ważne jest, aby znać pierwsze oznaki tego stanu. Wczesne rozpoznanie może zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.

Do najczęściej występujących objawów, w przypadku hiperglikemii, a więc zwiększonego poziomu cukru we krwi, należą:

• Wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu – jest to wynik wysokiego poziomu cukru we krwi, co prowadzi do wydalania dużych ilości płynów.
• Silne zmęczenie – pacjent może odczuwać skrajne zmęczenie, nawet po dłuższym odpoczynku.
• Zaburzenia widzenia – rozmazany obraz i trudności w ostrości widzenia są często spotykane.
• Nudności i wymioty – mogą być objawem ketonemii, czyli obecności ketonów we krwi.
• Ból brzucha – często towarzyszy nudnościom i wymiotom.
• Zaczerwienienie skóry – skóra może stać się sucha i zaczerwieniona.
• Zaburzenia świadomości – mogą obejmować splątanie, trudności w koncentracji, a nawet prowadzić do utraty przytomności.

W wyjątkowych przypadkach, gdy stan ten nie zostanie szybko zdiagnozowany, a pacjent poddany leczeniu, może dojść do utraty przytomności, co prowadzi do śpiączki i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Śpiączka cukrzycowa – objawy hipoglikemii

Objawy hipoglikemii, czyli zmniejszonego poziomu cukru we krwi, zwanego też niedocukrzeniem, obejmują:

• pobudzenie psychoruchowe, niepokój;
• zaburzenia mowy i rozkojarzenie;
• drżenie rąk;
• zawroty i ból głowy;
• mrowienie wokół ust;
• uczucie wilczego głodu;
• nadmierne pocenie się i wilgotną skórę;
• kołatanie serca;
• niezdolność do skupienia uwagi;
• zaburzenia mowy;
• zaburzenia widzenia;
• utratę przytomności i drgawki.

Śpiączka cukrzycowa – utrata przytomności

W śpiączce cukrzycowej dochodzi do głębokiej utraty przytomności. Pacjent nie może się wybudzić ani reagować na bodźce z otoczenia, takie jak dźwięki, obrazy czy dotyk. Początkowo utracie przytomności podczas śpiączki mogą towarzyszyć drgawki, przypominające napady padaczki, a następnie dochodzi do osłabienia napięcia mięśniowego. Długotrwała śpiączka może prowadzić do trwałych uszkodzeń neurologicznych i negatywnie wpływa na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego.

Śpiączka cukrzycowa niesie ze sobą także ryzyko powikłań wtórnych, takich jak:

• urazy głowy;
• złamania kończyn w wyniku upadku przy utracie przytomności.

Śpiączka cukrzycowa – jak pomóc osobie w śpiączce

W przypadku podejrzenia śpiączki cukrzycowej kluczowe jest natychmiastowe działanie. Pierwszy krok to ocena stanu pacjenta i sprawdzenie, czy reaguje na bodźce. Jeśli pacjent jest nieprzytomny, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe, dzwoniąc pod numer 112.

Do czasu przybycia pomocy medycznej należy:

• Sprawdzić drogi oddechowe – upewnić się, że drogi oddechowe są drożne, a pacjent oddycha. Jeśli pacjent nie oddycha, rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).
• Zastosować pozycję boczna ustaloną – jeśli pacjent oddycha, ale jest nieprzytomny, ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej, co pomoże zapobiec zadławieniu się wymiocinami.
• Monitorować poziom glukozy – jeśli jest to możliwe, zmierzyć poziom glukozy we krwi za pomocą glukometru. W przypadku niskiego poziomu cukru (hipoglikemii), podać glukozę doustnie (np. w postaci żelu lub słodkiego napoju), jeśli pacjent jest przytomny i może połykać.
• Unikać podawania jedzenia lub picia – jeżeli pacjent jest nieprzytomny lub ma problemy z połykaniem, nie podawać jedzenia ani płynów doustnie, aby nie wywołać zadławienia.
• Przygotować się do przybycia służb ratunkowych – warto zebrać informacje na temat stanu pacjenta, takie jak historia medyczna, aktualnie przyjmowane leki i ostatni posiłek, aby przekazać je ratownikom medycznym po ich przybyciu.

Natychmiastowa i odpowiednia reakcja może znacząco wpłynąć na rokowania pacjenta i zminimalizować ryzyko powikłań związanych ze śpiączką cukrzycową.

Śpiączka cukrzycowa a dieta

Dieta ma kluczowe znaczenie w kontrolowaniu cukrzycy i zapobieganiu śpiączce cukrzycowej. Odpowiednie planowanie posiłków i regularne monitorowanie poziomu cukru we krwi są niezbędne, aby uniknąć skrajnych wahań, które mogą prowadzić do poważnych powikłań. Na co zwrócić uwagę?

1. Regularność posiłków – spożywanie posiłków w stałych odstępach czasowych pomaga utrzymać stabilny poziom cukru we krwi.
2. Zrównoważona dieta – jadłospis powinien zawierać dużo warzyw, owoców, białka i zdrowych tłuszczów. Ważne jest unikanie nadmiaru cukrów prostych.
3. Kontrola węglowodanów – znajomość ilości węglowodanów w każdym posiłku wspiera skuteczne kontrolowanie cukru we krwi.
4. Ograniczenie alkoholu – alkohol może prowadzić dowahania poziomu cukru we krwi, dlatego powinien być spożywany z umiarem.

Warto również zwrócić uwagę na pacjentów z cukrzycą i nadwrażliwością pokarmową IgG-zależną. Nadwrażliwość pokarmowa IgG-zależna to reakcja odpornościowa organizmu, charakteryzująca się nadmierną produkcją przeciwciał IgG w odpowiedzi na spożycie określonych pokarmów. Do nadwrażliwości pokarmowej tego typu dochodzi z powodu zwiększonej przepuszczalności jelit, do której predysponują takie czynniki jak cukrzyca typu 2, stres, alkohol czy niezdrowa dieta z dużą ilością żywności wysokoprzetworzonej.

Osoby z cukrzycą powinny rozważyć monitorowanie reakcji organizmu na różne pokarmy, aby wykluczyć z diety produkty, które mogą wywoływać niepożądane reakcje i nasilać stan zapalny w jelitach. Odpowiednia dieta, uwzględniająca unikanie niepożądanych pokarmów, może pomóc w jeszcze lepszym kontrolowaniu poziomu cukru we krwi i zmniejszeniu ryzyka wystąpienia śpiączki cukrzycowej. Narzędzia diagnostyczne, takie jak test myfoodprofile, mogą pomóc w identyfikacji nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych i w ustaleniu zdrowego, indywidualnie dopasowanego jadłospisu dla osób z cukrzycą.

Więcej na temat nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych i testu myfoodprofile dowiesz się z filmu:

Podsumowanie

Śpiączka cukrzycowa jest poważnym stanem zagrożenia życia, który może wystąpić, gdy poziom glukozy we krwi osiągnie skrajne wartości. Aby skutecznie zapobiegać temu powikłaniu, kluczowe jest ścisłe przestrzeganie zaleceń dietetycznych i regularne monitorowanie poziomu cukru we krwi. Dieta bogata w warzywa, owoce, białko i zdrowe tłuszcze, wraz z kontrolowaniem ilości węglowodanów i umiarem w spożywaniu alkoholu, odgrywa istotną rolę w utrzymaniu stabilnego poziomu glukozy. Regularne badania i indywidualne podejście do diety są kluczowe, aby unikać ekstremalnych wahań poziomu glukozy i minimalizować ryzyko poważnych powikłań. W przypadku podejrzenia śpiączki cukrzycowej niezbędna jest natychmiastowa pomoc medyczna.

Opracowano na podstawie:

1. Janiszewski T., Śpiączka cukrzycowa – postrach dnia codziennego, https://www.euroimmun.pl/spiaczka-cukrzycowa-postrach-dnia-codziennego/
2. https://cukrzyca.pl/o-spiaczce-cukrzycowej-przyczyny-objawy-leczenie/.
3. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019, Diabetologia Praktyczna 2019; 5 (1).
4. Szadkowska A., Ostre stany w cukrzycy, Family Medicine & Primary Care Review 2012; 14(2): 286–290.
5. K. Strojek, Objawy związane z obniżeniem stężenia glukozy, [w:] Cukrzyca, pod red. J. Sieradzkiego, Gdańsk 2006.
6. Zozulińska-Ziółkiewicz D., Wierusz-Wysocka B., Leczenie ostrych stanów hiperglikemicznych – aktualne spojrzenie na stary problem, Diabetologia Kliniczna 2013; 2(3): 104–111.