Ból brzucha – co może oznaczać

Ból brzucha to dolegliwość, z którą każdy z nas spotkał się przynajmniej raz w życiu. Może być on łagodny i przemijający, ale czasem może też sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne. Diagnostyka bólu brzucha wymaga dokładnego podejścia, uwzględniającego wiele aspektów, takich jak lokalizacja bólu, towarzyszące objawy oraz czynniki wywołujące i łagodzące ból. W tym wpisie wyjaśniamy, co może oznaczać ból brzucha. Warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę i kiedy skonsultować się z lekarzem.

Ból brzucha – co oznacza

Ból brzucha często jest niespecyficznym objawem, który może wskazywać na choroby zarówno w obrębie jamy brzusznej, jak i poza nią. Może być wywołany przez uszkodzenia narządów wewnętrznych, zaburzenia metaboliczne lub inne schorzenia. Choroby układu pokarmowego, takie jak zapalenie trzustki, zapalenie żołądka, refluks żołądkowo-przełykowy czy choroba wrzodowa, często manifestują się właśnie bólem brzucha. Niemniej jednak około 20% wizyt u gastrologa związanych z bólem brzucha nie dotyczy chorób organicznych.

Coraz częściej ból brzucha jest związany z różnego rodzaju nietolerancjami i nadwrażliwościami pokarmowymi, takimi jak nietolerancja laktozy, nadwrażliwość pokarmowa IgG-zależna, alergia pokarmowa czy celiakia. W takich przypadkach spożywanie określonych pokarmów może prowadzić do wzdęć, bólu brzucha, biegunki lub zaparć, dlatego warto zwrócić uwagę na pojawienie się dolegliwości po spożyciu konkretnych produktów.

U kobiet ból w dolnej części brzucha, zwany także bólem miednicznym, może pochodzić z narządów rozrodczych (jajniki, jajowody i macica). Rozlany ból brzucha może wskazywać na choroby niezwiązane bezpośrednio z narządami jamy brzusznej, takie jak schorzenia metaboliczne, neurologiczne, zatrucia czy problemy z naczyniami krwionośnymi.

Ból brzucha – kiedy zgłosić się do lekarza

Nie każdy ból brzucha wymaga natychmiastowej wizyty u lekarza, jednak są sytuacje, w których nie należy zwlekać:

• ból jest bardzo silny i nagły;
• towarzyszy mu gorączka, nudności, wymioty, utrata masy ciała lub krwawienie z przewodu pokarmowego;
• ból utrzymuje się dłużej niż kilka dni lub jest nawracający;
• objawy sugerują odwodnienie (suchość w ustach, zmniejszone wydalanie moczu);
• osoba z bólem brzucha jest w ciąży;
• ból występuje u dziecka lub osoby starszej.

W takich przypadkach konieczna jest szybka diagnostyka i odpowiednie leczenie. Niekiedy lekarz zleca wykonanie gastroskopii, która umożliwia bezpośrednią ocenę przełyku, żołądka i dwunastnicy za pomocą elastycznego endoskopu z kamerą i źródłem światła. Dzięki temu badaniu można wykryć ewentualne owrzodzenia, stany zapalne oraz inne patologie mogące być przyczyną dyskomfortu. Regularne konsultacje z lekarzem i badania profilaktyczne mogą pomóc w zapobieganiu poważniejszym problemom zdrowotnym.

Ból brzucha w górnej części – co może oznaczać

Ból w górnej części brzucha może być wynikiem niestrawności, znanej również jako dyspepsja. W tym przypadku mogą wystąpić także inne symptomy: uczucie pełności, wzdęcia, zgaga i nudności.

Niestrawność może być spowodowana:

• schorzeniami – takimi jak wrzody żołądka, refluks przełyku czy przewlekłe zapalenie trzustki;
• pewnymi lekami – np. niesteroidowe leki przeciwzapalne lub preparaty żelaza mogą powodować dyskomfort w okolicy brzucha;
• niezdrową dietą – nadmierne spożywanie ciężkostrawnych potraw, alkoholu oraz palenie papierosów.

Aby ustalić przyczynę dolegliwości, warto rozważyć wykonanie gastroskopii lub USG jamy brzusznej. Niestrawność może mieć różne przyczyny, dlatego kluczowe jest skonsultowanie się z lekarzem, który pomoże opracować odpowiedni plan leczenia.

W przypadku niestrawności warto:

• przejść na dietę lekkostrawną;
• unikać ciężkostrawnych potraw i napojów drażniących żołądek;
• ograniczyć spożycie alkoholu;
• zrezygnować z palenia papierosów.

Ból w prawej górnej części brzucha może być również spowodowany zapaleniem wątroby, kamicą żółciową lub zapaleniem pęcherzyka żółciowego.

Ból brzucha w okolicach pępka – jakie mogą być przyczyny

Ból brzucha w okolicach pępka może być wczesnym objawem ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Na początku ból jest zazwyczaj trudny do zlokalizowania i często odczuwany w środkowej części brzucha, właśnie w okolicach pępka. W miarę postępu zapalenia ból przemieszcza się do prawego dołu biodrowego, stając się bardziej intensywny i ostry. Dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć nudności, wymioty, brak apetytu oraz gorączka. Charakterystyczne jest również nasilenie bólu przy kaszlu lub napięciu mięśni brzucha.

W przypadku podejrzenia zapalenia wyrostka robaczkowego niezbędna jest szybka interwencja medyczna, ponieważ nieleczone zapalenie może prowadzić do perforacji wyrostka i poważnych powikłań, takich jak zapalenie otrzewnej. Diagnostyka laboratoryjna zapalenia wyrostka robaczkowego rozpoczyna się od wykonania podstawowego badania krwi, w którym można wykryć cechy sugerujące stan zapalny, takie jak zwiększona liczba leukocytów (białe krwinki) oraz podwyższone stężenie białka ostrej fazy (CRP). Jeśli wyniki badań krwi nie są jednoznaczne, konieczne jest przeprowadzenie badań obrazowych, takich jak USG jamy brzusznejoraz tomografia komputerowa (TK), które umożliwiają bardziej precyzyjne zlokalizowanie i ocenę stanu wyrostka robaczkowego. Badania te pomagają lekarzom potwierdzić diagnozę i zaplanować odpowiednie leczenie, zwykle polegające na chirurgicznym usunięciu wyrostka robaczkowego.

Ból brzucha po jedzeniu

Częste bóle brzucha i uczucie dyskomfortu po posiłkach mogą wskazywać na nadwrażliwości pokarmowe, takie jak alergie pokarmowe IgE-zależne i nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależne. Każdy z tych problemów wymaga innego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego, głównie w zakresie dostosowania diety.

W przypadku alergii pokarmowej IgE-zależnej reakcja organizmu następuje szybko po spożyciu alergenu, np. mleka czy jaj, i może obejmować objawy takie jak ból brzucha, wysypka lub pieczenie w gardle. Czasami mogą one być na tyle poważne, że zagrażają życiu. Diagnostyka alergii opiera się na wykonaniu testów skórnych lub serologicznych, takich jak testy EUROLINE.

Natomiast w przypadku nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych układ odpornościowy nadmiernie reaguje na określone artykuły spożywcze, co prowadzi do zwiększonej produkcji przeciwciał klasy IgG. Objawy mogą pojawić się od kilku godzin do kilku dni po spożyciu problematycznego pokarmu, co utrudnia jego identyfikację. Warto wówczas wykonać test diagnostyczny, taki jak myfoodprofile, wskazujący produkty, na które organizm reaguje nieprawidłowo. Po przeprowadzeniu tego testu pacjent otrzymuje szczegółowy raport zawierający wyniki oraz spersonalizowany przewodnik dietetyczny z konkretnymi zaleceniami dotyczącymi zmian w diecie, co pomaga w eliminacji lub ograniczeniu spożycia produktów wywołujących objawy i skuteczniejszym kontrolowaniu dolegliwości.

Biegunka i ból brzucha po jedzeniu

Ból brzucha i biegunka po jedzeniu mogą być objawami nietolerancji laktozy, która wynika z braku lub niedoboru laktazy – enzymu odpowiedzialnego za trawienie cukru mlecznego. Kiedy organizm nie produkuje wystarczającej ilości laktazy, spożycie produktów zawierających laktozę, takich jak mleko, ser czy lody, prowadzi do zaburzeń trawiennych. Objawy nietolerancji laktozy zazwyczaj pojawiają się od 30 minut do 2 godzin po spożyciu nabiału i obejmują ból brzucha, wzdęcia, nudności, wymioty oraz biegunkę. Dolegliwości te są wynikiem fermentacji laktozy przez bakterie jelitowe, co prowadzi do wytwarzania gazów i wody w jelitach. Diagnostyka nietolerancji laktozy polega na wykonaniu wodorowego testu oddechowego lub badań genetycznych. Objawy można złagodzić, eliminując lub ograniczając produkty mleczne oraz zastępując je artykułami spożywczymi bezlaktozowymi lub roślinnymi.

Ból brzucha – domowe sposoby

Ból brzucha nie zawsze wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Jeśli nie jest bardzo dokuczliwy, można spróbować preparatów dostępnych bez recepty, np. leków rozkurczowych, które łagodzą skurcze nasilające ból. Należy unikać aspiryny i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak ibuprofen, ponieważ mogą one podrażniać żołądek i nasilać objawy.

Ból brzucha można spróbować złagodzić, korzystając z kilku domowych sposobów:

• ciepłe okłady – ciepły kompres lub termofor przyłożony do brzucha pomoże rozluźnić napięte mięśnie i poprawić krążenie;
• herbatki ziołowe – mięta pieprzowa, rumianek czy imbir mogą łagodzić wzdęcia, skurcze i poprawić trawienie;
• woda z cytryną – woda z dodatkiem cytryny lub ziół wspomaga trawienie;
• regularne posiłki i unikanie dużych porcji tłustych, pikantnych lub ciężkostrawnych potraw – niezdrowe nawyki żywieniowe mogą pogarszać ból brzucha;
• techniki relaksacyjne – głębokie oddychanie czy joga są pomocne, jeśli ból brzucha jest związany ze stresem.

Podsumowanie

Ból brzucha to dość powszechna dolegliwość, która może mieć wiele przyczyn. Jeżeli utrzymuje się on dłużej lub jest bardzo silny, najlepiej skonsultować się z lekarzem, by wykluczyć poważniejsze problemy zdrowotne. Warto zwracać uwagę na to, czy ból nie pojawia się po spożyciu określonych pokarmów. Najczęstsze przyczyny bólu brzucha po jedzeniu to niestrawność, choroba wrzodowa, zespół jelita drażliwego i nadwrażliwości pokarmowe. Dla każdej jednostki chorobowej istnieją odpowiednie strategie diagnostyczne i terapeutyczne.

Opracowano na podstawie:

1. Komorowski A., Wyrostek robaczkowy – czym jest ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, jakie są objawy i leczenie?, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/165306,ostre-zapalenie-wyrostka-robaczkowego, stan z dnia: 5.08.2024.
2. Wiercińska M., Ból brzucha: skąd się bierze i w jakich przypadkach należy się zgłosić do lekarza, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/68344,bol-brzucha-skad-sie-bierze-i-w-jakich-przypadkach-nalezy-sie-zglosic-do-lekarza, stan z dnia: 5.08.2024.
3. Marlicz K., Dyspepsja (niestrawność) – objawy, leki i dieta, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/50640,dyspepsja, stan z dnia: 5.08.2024.
4. Mokrowiecka A., Nasilanie się bólu żołądka po jedzeniu – przyczyny, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/105929,nasilanie-sie-bolu-zoladka-po-jedzeniu-przyczyny, stan z dnia: 13.05.2024.