Na czym polega SIBO – objawy, diagnostyka i leczenie

SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth), czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, stanowi wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. W przebiegu SIBO nadmierna liczba bakterii kolonizuje jelito cienkie, zakłócając jego funkcje. Zaburzenia trawienia, wchłaniania i motoryki przewodu pokarmowego są typowe dla tego stanu, ale są to objawy niespecyficzne. Diagnostyka w tym przypadku opiera się głównie na wodorowym teście oddechowym. Istnieją czynniki predysponujące do rozwoju SIBO, takie jak choroby przewodu pokarmowego czy długotrwała antybiotykoterapia. Rozpoznanie i leczenie SIBO wymagają kompleksowego podejścia, uwzględniającego indywidualne potrzeby pacjenta oraz przyczyny problemu. W tym wpisie wyjaśniamy, na czym polega SIBO oraz jak przebiega jego diagnostyka i leczenie.

Czym jest SIBO

SIBO to stan, w którym w jelicie cienkim występuje nadmierna liczba bakterii. W warunkach prawidłowych w żołądku i proksymalnym odcinku jelita cienkiego ze względu na kwaśny odczyn liczba bakterii jest niewielka. W przebiegu SIBO wśród drobnoustrojów jelitowych stwierdza się obecność flory, która pochodzi z jamy ustnej i okrężnicy, np. bakterii z rodzaju Streptococcus, Staphylococcus czy Klebsiella oraz bakterii z gatunku Escherichia coli. Ich obecność może prowadzić do różnorodnych dolegliwości, takich jak biegunki i zaburzenia wchłaniania jelitowego, co z kolei zakłóca homeostazę wewnątrzustrojową.

IMO – co to jest

IMO, czyli nadmierny rozrost metanogenów w jelicie cienkim (ang. intestinal methanogen overgrowth), to stan wyodrębniony z SIBO. W przeciwieństwie do SIBO, który dotyczy nadmiernego wzrostu bakterii, IMO wiąże się z nadmierną ilością metanogenów, należących do archeonów, a nie bakterii. Są to mikroorganizmy, które wytwarzają metan jako produkt uboczny swojego metabolizmu.

SIBO – przyczyny przerostu bakteryjnego

Do czynników predysponujących do rozwoju zespołu rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim należą m.in.:

• wrodzone oraz nabyte wady przewodu pokarmowego,
• uchyłki jelita cienkiego,
• długotrwała antybiotykoterapia,
• zaburzenia czynności przewodu pokarmowego (np. w przebiegu zespołu jelita drażliwego),
• zaburzenia wydzielania enzymów trzustkowych (np. w przebiegu mukowiscydozy),
• zaburzenia immunologiczne (np. AIDS),
• choroby, takie jak celiakia, marskość wątroby, choroba Leśniowskiego-Crohna, przewlekła choroba nerek,
• podeszły wiek.

Objawy SIBO

Cechą charakterystyczną SIBO jest zmienny obraz kliniczny. Objawy związane są głównie z zaburzeniami wchłaniania składników pokarmowych – węglowodanów, tłuszczów, białek oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W związku z tym dolegliwości manifestują się ze strony układu pokarmowego – pacjenci z SIBO skarżą się szczególnie na wzdęcia i gazy, a także na bóle brzucha, uciążliwe biegunki tłuszczowe lub wodniste, spadek masy ciała i objawy niedożywienia. U osób dotkniętych niedoborem witaminy B12 mogą pojawić się symptomy neurologiczne. W przebiegu SIBO mogą występować m.in. rumień guzowaty, zapalenie stawów, wysypki skórne czy kłębuszkowe zapalenie nerek.

Test na SIBO – wodorowy test oddechowy

Za jedną z najskuteczniejszych metod rozpoznawania SIBO uznaje się mikrobiologiczną ocenę treści pobranej podczas endoskopii z bliższej części jelita cienkiego. Jest to inwazyjna metoda bezpośrednia, która wymaga dużych nakładów finansowych i czasowych. Co więcej, brak standaryzacji metodologii sprawia, że nie jest zalecana jako rutynowe badanie diagnostyczne. W Polsce w diagnostyce SIBO częściej wykorzystuje się metody nieinwazyjne, do których zaliczamy wodorowy test oddechowy (HBT, ang. hydrogen breath test).

• Na czym polega wodorowy test oddechowy

Istotę badania stanowi określenie stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. W warunkach fizjologicznych u człowieka w wydychanym powietrzu nie stwierdza się obecności wodoru lub jego stężenie jest małe, inaczej niż w przypadku pacjentów z SIBO, u których część węglowodanów lub białek nie jest wchłaniana, zostaje poddana procesowi fermentacji przez obecne w jelicie bakterie, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonego stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. W czasie badania wypija się roztwór z glukozą lub laktulozą i sprawdza w równych odstępach czasu, jak zmienia się stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. Ostateczna interpretacja wyników testu zawsze obejmuje analizę charakteru zgłaszanych dolegliwości oraz reakcji zaobserwowanych w czasie przeprowadzanego badania.

• Jak przygotować się do wodorowego testu oddechowego

HBT wykonuje się na czczo. Zaleca się, aby przed badaniem pacjent ograniczył spożycie produktów bogatych w węglowodany, a przez 12 godzin poprzedzających test nie palił tytoniu i nie żuł gumy.

• Jakie są przeciwwskazania do wykonania badania

Przeciwwskazaniem do wykonania HBT jest antybiotykoterapia. Test można wykonać dopiero po upływie 4 tygodni od zakończenia przyjmowania antybiotyków.

Leczenie SIBO

U pacjentów z SIBO pierwszym wyborem jest antybiotykoterapia, która ma na celu wyeliminowanie nadmiernego wzrostu drobnoustrojów oraz złagodzenie objawów. Ważne jest, aby antybiotyk był stosowany zgodnie z zaleceniami lekarza, w odpowiedniej dawce i przez cały okres planowanego leczenia. W przypadku nawrotu objawów po terapii lub braku zadowalającej odpowiedzi na leczenie konieczne może być powtórzenie antybiotykoterapii z użyciem innego leku.

Jeśli stwierdzony zostanie niedobór witamin, konieczna jest suplemetacja diety, zwłaszcza witaminami A, D, E i B12. Dodatkowo pomocne może być stosowanie leków, które zmniejszają nasilenie biegunek. Nie zaleca się natomiast podawania probiotyków ani przeszczepiania mikrobioty jelitowej.

Istotne jest również leczenie podstawowej przyczyny choroby oraz eliminacja czynników sprzyjających jej wystąpieniu. Kluczową rolę odgrywa także właściwa dieta, dobrana indywidulanie dla każdego pacjenta.

Leczenie powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza, zgodnie z jego zaleceniami, bez samodzielnego dostosowywania dawek leków czy długości terapii. Pomimo skuteczności leczenia u niektórych pacjentów SIBO może nawracać. Konieczna jest wówczas powtórna interwencja terapeutyczna, zwłaszcza gdy choroba jest skutkiem defektów anatomicznych, które wymagają korekcji operacyjnej.

Co jeść przy SIBO – dieta low FODMAP

W przypadku SIBO istotne jest, aby dieta wspierała zmniejszenie nadmiernego wzrostu bakterii w jelicie cienkim poprzez ograniczenie produktów fermentujących, które stanowią pożywkę dla tych bakterii. Dieta uboga w oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole, czyli tzw. dieta low FODMAP, może przynieść korzyści w przebiegu SIBO.

Mimo stosowania diety niektórzy pacjenci mogą nadal odczuwać dolegliwości. Jest to często spowodowane obecnością ukrytych źródeł FODMAP w produktach żywnościowych, ponieważ przemysł spożywczy powszechnie wykorzystuje fruktany jako dodatki do żywności. Warto zatem poprosić o pomoc doświadczonego dietetyka klinicznego w skomponowaniu jadłospisu, aby w pełni wykorzystać potencjał diety low FODMAP w redukcji objawów.

U niektórych osób z SIBO skuteczne mogą się okazać diety bogate w błonnik rozpuszczalny, takie jak dieta wegańska lub wegetariańska. Błonnik rozpuszczalny zwiększa produkcję korzystnych kwasów tłuszczowych i hamuje wzrost niepożądanych bakterii, co przyczynia się do poprawy stanu zdrowia jelit. Dieta bogata w błonnik wpływa korzystnie na skład i funkcje mikrobioty jelitowej. W krajach rozwiniętych większość dorosłych nie spożywa zalecanej ilości błonnika, która wynosi od 25 do nawet 50 g dziennie.

Czy wiesz, że…

Problemy trawienne, takie jak wzdęcia, bóle brzucha czy nieregularne wypróżnienia, pomimo przestrzegania zdrowej diety, mogą wskazywać na nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależne. SIBO prowadzi do podobnych objawów. Test diagnostyczny myfoodprofile może pomóc zidentyfikować pokarmy, które nasilają dolegliwości. Rozważ wykonanie tego testu, aby otrzymać spersonalizowane wskazówki co do diety i poprawić zdrowie jelit.

Więcej na temat nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych i testu myfoodprofile dowiesz się z filmu:

Podsumowanie

Objawy SIBO, takie jak zaburzenia trawienia i wchłaniania, są często niespecyficzne, dlatego kluczowe jest trafne rozpoznanie. Testy oddechowe stanowią ważne narzędzie diagnostyczne. Istnieje wiele czynników predysponujących do rozwoju tego stanu, np. choroby przewodu pokarmowego i długotrwała antybiotykoterapia. Leczenie SIBO obejmuje farmokoterapię, suplementację witamin, odpowiednią dietę i leczenie przyczynowe. Indywidualne podejście do każdego pacjenta oraz regularna kontrola lekarska są kluczowe dla skutecznej terapii. Warto również skonsultować się z doświadczonym dietetykiem klinicznym, aby zoptymalizować dietę i zmniejszyć dolegliwości.

Opracowano na podstawie:

1. Siniewicz-Luzeńczyk K. i wsp. Ocena częstości występowania zespołu przerostu bakteryjnego jelita cienkiego u dzieci leczonych immunosupresyjnie z powodu idiopatycznego zespołu nerczycowego. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016; 12(2): 171–176.
2. Nowak M. i wsp. Wodorowe testy oddechowe jako narzędzie w diagnostyce schorzeń gastroenterologicznych. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2015; 6(3), 124–135.
3. Bartnik W. SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego) – objawy, przyczyny, leczenie i dieta. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/80685,zespol-rozrostu-bakteryjnego. Dostęp: 10.05.2024.
4. Stróżyk A., SIBO – definicja, diagnostyka, leczenie, dieta. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/sibo-definicja-diagnostyka-leczenie-dieta/. Dostęp: 10.05.2024.
5. Jabłkowski M., SIBO. Jak go diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych?. https://www.termedia.pl/Zespol-rozrostu-bakteryjnego-SIBO-Jak-go-diagnozowac-i-leczyc-w-praktyce-lekarza-rodzinnego-w-swietle-nowych-wytycznych-,98,46669,1,0.html. Dostęp: 10.05.2024.