Histamina znajduje się w wielu produktach spożywczych, a jej poziom w organizmie jest regulowany przez enzymy odpowiedzialne za jej rozkład. U niektórych osób mechanizm ten może być jednak zaburzony, co prowadzi do nadmiernego gromadzenia histaminy i pojawienia się objawów nietolerancji, które mogą znacznie wpływać na samopoczucie. W tym wpisie wyjaśnimy, czym jest nietolerancja histaminy, jakie są jej przyczyny, objawy i jak powinna wyglądać dieta antyhistaminowa.
Co to jest histamina
Histamina należy do amin biogennych. W niewielkich ilościach jest dla organizmu niezbędna, dlatego jest przez niego produkowana albo może być też dostarczana wraz z pożywieniem. Histamina działa jako neurotransmiter, wpływając na wiele procesów, w tym na:
- skurcze mięśni gładkich,
- rozszerzanie naczyń krwionośnych,
- gojenie ran,
- regulację wydzielania kwasu żołądkowego,
- regulację rytmu snu.
W zdrowym organizmie poziom histaminy jest kontrolowany przez enzymy rozkładające jej nadmiar:
- diaminooksydazę (DAO),
- N-metylotransferazę histaminową (HNMT).
W jakich produktach jest histamina – produkty wysokohistaminowe
Histamina występuje w wielu produktach spożywczych, a jej stężenie może się różnić w zależności od sposobu przechowywania i przetwarzania żywności. Większość świeżych, nieprzetworzonych pokarmów zawiera tylko niewielkie ilości histaminy, co czyni je bezpiecznymi do spożycia. Zawartość histaminy wzrasta wraz ze stopniem przetworzenia żywności, a także w wyniku długiego przechowywania, dojrzewania, fermentacji oraz w procesie psucia się żywności.
Produkty wysokohistaminowe to m.in.:
- fermentowane produkty mleczne (np. sery dojrzewające, jogurty);
- wędliny i kiełbasy;
- ryby i owoce morza (szczególnie te, które nie są świeże);
- fermentowane napoje (np. piwo, wino, ocet);
- kiszonki (np. kapusta kiszona, ogórki kiszone);
- niektóre owoce (np. truskawki, awokado, banany);
- warzywa (np. pomidory, bakłażany, szpinak);
- czekolada i kakao.
Czy histamina w żywności może szkodzić
Spożywanie żywności bogatej w histaminę nie stwarza ryzyka dla większości ludzi, jednak nadmierne jej spożycie może prowadzić do zatrucia. Ze względu na możliwy wpływ histaminy i innych amin biogennych zawartych w żywności na zdrowie konsumentów ilość tych związków w produktach spożywczych jest regulowana i monitorowana w krajach Unii Europejskiej. U większości ludzi nadmiar histaminy z pożywienia jest rozkładany przez enzym DAO w przewodzie pokarmowym, co zazwyczaj zapobiega negatywnym skutkom zdrowotnym. Jednakże zdolność do jej rozkładania jest kwestią indywidulaną.
Nietolerancja histaminy – co to jest
Nietolerancja histaminy wynika z braku równowagi między ilością histaminy dostarczonej z jedzeniem i uwolnionej przez organizm a zdolnością organizmu do jej rozkładania. Główną przyczyną nietolerancji histaminy jest wrodzony (związany z polimorfizmem genu) bądź nabyty niedobór DAO lub HNMT.
Niedobór lub zbyt mała aktywność enzymu metabolizującego histaminę przy jej nadmiernej podaży z pożywienia jest przyczyną zwiększenia jej ilości w ustroju, co prowadzi do nietolerancji histaminy. Oprócz pokarmów, które mogą stymulować wydzielanie histaminy bądź hamować jej rozkład, powodem podwyższenia poziomu tej biogennej aminy może być przewlekły stres, wysiłek fizyczny, a także przewlekłe stany zapalne jelit.
Nietolerancja histaminy – objawy
Objawy nietolerancji histaminy są różnorodne i mogą nasilać się po spożyciu produktów bogatych w tę aminę. Zazwyczaj pojawiają się w ciągu 30 minut po posiłku, mają łagodne lub umiarkowane nasilenie i zwykle ustępują samoistnie po kilku godzinach. Dolegliwości są niespecyficzne, co utrudnia rozpoznanie.
Symptomy nietolerancji histaminy obejmują:
- bóle głowy i migreny;
- problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunki;
- objawy skórne, takie jak pokrzywka, swędzenie, rumień;
- objawy ze strony układu oddechowego, takie jak katar, duszność, kaszel;
- zawroty głowy, zmęczenie, a nawet zaburzenia rytmu serca.
Powszechnie obserwowanym objawem nietolerancji histaminy jest wysypka na skórze, pojawiająca się po spożyciu nawet niewielkich ilości czerwonego wina. Alkohol jest ponadto jednym z najsilniejszych inhibitorów aktywności enzymu rozkładającego histaminę. Objawy przejściowej nietolerancji histaminy składają się wówczas na silne pogorszenie samopoczucia po spożyciu nadmiernej ilości alkoholu, zwane popularnie kacem.
Nietolerancja histaminy – diagnostyka
Diagnostyka nietolerancji histaminy jest procesem złożonym, ponieważ jej objawy mogą być podobne do innych schorzeń. Kluczowym czynnikiem wydaje się tu zmniejszona aktywność enzymu DAO, odpowiedzialnego za rozkładanie histaminy pochodzącej z pożywienia. Ponadto na rozwój nietolerancji histaminy mogą wpływać zaburzenia mikroflory jelitowej (np. SIBO), przyjmowanie leków i spożywanie alkoholu.
Zazwyczaj diagnoza opiera się na szczegółowym wywiadzie medycznym i obserwacji objawów po spożyciu produktów wysokohistaminowych. Lekarz może zlecić badania krwi, by ocenić poziom histaminy i aktywność enzymów, takich jak DAO. W rozpoznaniu nietolerancji histaminy niezwykle ważna jest diagnostyka różnicowa, która obejmuje m.in. wykluczenie występowania alergii. Istotna jest też ocena wpływu przyjmowanych przez pacjenta substancji (leki, alkohol), mogących zaburzać metabolizm histaminy.
Tylko po wyeliminowaniu innych możliwych przyczyn dolegliwości podejrzenie nietolerancji histaminy staje się podstawą do wprowadzenia diety antyhistaminowej. Aby potwierdzić diagnozę, konieczne jest wystąpienie co najmniej dwóch charakterystycznych objawów i ich ustąpienie lub złagodzenie po zastosowaniu diety eliminacyjnej.
Dieta antyhistaminowa – zasady
Dieta antyhistaminowa polega na eliminacji produktów bogatych w histaminę oraz tych, które mogą wyzwalać jej uwalnianie. Dieta ta dzieli się na kilka faz, mających na celu identyfikację i eliminację właściwych produktów.
Faza eliminacji
- Czas trwania: od 2 do 8 tygodni.
- Cel: całkowite wyeliminowanie produktów o wysokiej zawartości histaminy, aby zminimalizować objawy jej nietolerancji. Na tym etapie unika się żywności, która może zawierać histaminę lub prowadzić do jej uwolnienia w organizmie. Należy jednak pamiętać, że zawartość histaminy w produktach zależy od wielu czynników, takich jak świeżość i sposób przechowywania.
Faza testu
- Czas trwania: około 6 tygodni.
- Cel: stopniowe wprowadzanie produktów wykluczonych podczas fazy eliminacji, aby ocenić indywidualną tolerancję na histaminę. W trakcie tej fazy monitoruje się reakcje organizmu na nowe pokarmy, co pozwala na ustalenie, które z nich mogą być bezpiecznie spożywane. Warto prowadzić dziennik żywienia i uwzględniać inne czynniki, takie jak stres czy stosowane leki.
Faza długoterminowa
- Cel: opracowanie zbilansowanej diety na podstawie wcześniejszych obserwacji.
Dieta antyhistaminowa – co jeść
Dieta antyhistaminowa powinna być urozmaicona i jak najbardziej zbliżona do standardowych zaleceń żywieniowych. Należy zwrócić uwagę na potencjalne niedobory pokarmowe i współistniejące schorzenia. Zaleca się wybieranie świeżych produktów i gotowanie ich w wodzie, co może zmniejszać ilość histaminy w posiłku.
Warto wprowadzić do jadłospisu takie produkty jak:
- świeże mięso (najlepiej spożywane w dniu zakupu);
- świeże warzywa (np. marchew, brokuły, cukinia);
- owoce niskohistaminowe (np. jabłka, gruszki, melony);
- zboża (np. ryż, quinoa, proso);
- orzechy i nasiona (w umiarkowanych ilościach).
Podsumowanie
Histamina, biogenna amina obecna w żywności, jest metabolizowana przez enzymy – DAO i HNMT. U osób z nietolerancją histaminy enzymy te mają mniejszą aktywność lub nie są wytwarzane w organizmie w wystarczających ilościach, co prowadzi do nagromadzenia histaminy i wystąpienia objawów, takich jak bóle głowy, pokrzywka czy problemy trawienne. Wprowadzenie diety antyhistaminowej może pomóc w złagodzeniu dolegliwości i poprawić samopoczucie. Jeśli podejrzewasz u siebie nietolerancję histaminy, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby uzyskać odpowiednią pomoc i wsparcie.
Opracowano na podstawie:
Kowalska-Bąbik J., Dieta antyhistaminowa – Czy histamina może szkodzić?, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/alergie-i-nietolerancje-pokarmowe/dieta-antyhistaminowa-czy-histamina-moze-szkodzic/, stan z dnia: 8.08.2024.
0 komentarzy