Czego unikać na diecie low FODMAP

Co to jest FODMAP

Dieta low FODMAP jest szczególnie zalecana osobom borykającym się z zespołem jelita drażliwego, zwanego też zespołem jelita nadwrażliwego (ang. irritable bowel syndrome, IBS). FODMAP to zestawienie pierwszych liter słów oznaczających fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i alkohole polihydroksylowe (ang. fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols). Tym, którzy cierpią na IBS, zaleca się unikanie produktów, zawierających te krótkołańcuchowe węglowodany, ponieważ mogą one być dla nich potencjalnie problematyczne, tj. powodować lub potęgować dolegliwości jelitowe. FODMAP z reguły wolno się wchłaniają, przez co dłużej zatrzymują się w jelitach, gdzie fermentują i „ściągają wodę” drogą osmozy, zwiększając ciśnienie osmotyczne, co jest odczuwane przez pacjenta w postaci różnych dolegliwości jelitowych: uczucia pełności, przelewania, biegunki, nadmiernych gazów itp.

Produkty FODMAP

1. Oligosacharydy, do których zaliczamy:

fruktany – znajdują się w cebuli, czosnku, szparagach, karczochach, porach, burakach ćwikłowych, brukselce i pszennym chlebie;

galaktooligosacharydy (GOS) – zawarte są w soczewicy, ciecierzycy, fasoli, grochu, orzechach nerkowca i produktach mlecznych.

2. Disacharydy, np. laktoza obecna w mleku wszystkich ssaków: krowim, owczym, kozim, i produktach mlecznych, takich jak kefiry, jogurty i niektóre sery.

3. Monosacharydy, do których zaliczamy:

fruktozę – znajduje się w owocach, takich jak jabłka, gruszki, mango, nektarynki, a także w miodzie;

sorbitol – występuje w niektórych owocach, takich jak jabłka i gruszki, a także w gumach do żucia i słodyczach.

4. Alkohole polihydroksylowe, w tym:

mannitol, który można znaleźć w grzybach, a także w niektórych owocach;

ksylitol, stosowany jako substytut cukru w niektórych produktach spożywczych i gumach do żucia.

Zalecenia dietetyczne

Dieta low FODMAP polega na eliminacji lub ograniczeniu spożycia ich źródeł, aby złagodzić objawy zespołu jelita drażliwego (IBS) i innych problemów trawiennych.

Warto zaznaczyć, że ilości tych węglowodanów w danych produktach mogą się różnić, co oznacza, że niektóre odmiany owoców lub warzyw mogą być bardziej lub mniej przyjazne dla osób wrażliwych na te składniki. Ważne jest także, aby uważnie czytać etykiety, ponieważ FODMAP mogą być obecne w wielu gotowych produktach spożywczych.

Etapy diety low FODMAP

Dieta składa się z trzech głównych etapów. Na początku eliminuje się produkty bogate w FODMAP na okres 6–8 tygodni w celu złagodzenia objawów. Na kolejnym etapie stopniowo wprowadza się te produkty z powrotem do diety, aby ocenić, które z nich mogą nadal powodować problemy. Przyda się tutaj systematyczne zapisywanie dolegliwości w dzienniczku żywieniowym. Trzeci etap jest najważniejszy i polega na ustaleniu, które produkty z listy FODMAP rzeczywiście danej osobie szkodzą, a które nie wywołują przykrych dolegliwości i mogą wrócić do jadłospisu. Dzięki temu dieta pacjenta z IBS będzie obarczona mniejszą liczbą ograniczeń. A co za tym idzie – będzie nieść za sobą mniejsze ryzyko niedoborów.

Podsumowanie

Badania naukowe sugerują, że dieta low FODMAP może być skuteczna nie tylko w leczeniu IBS, ale także w łagodzeniu objawów innych chorób jelitowych, jednak wymaga ona ścisłego nadzoru i konsultacji z dietetykiem. Warto wiedzieć, że nie jest to dieta na całe życie. Najważniejsze jest ustalenie produktów, które rzeczywiście szkodzą danemu pacjentowi. Tylko te należy wyeliminować na dłuższy czas. Niestety istnieją również doniesienia, które sugerują, że dieta ta działa tylko u niektórych osób z IBS. Należy także pamiętać, że w przypadku diety eliminacyjnej najważniejsze jest jej zbilansowanie, gdyż eliminacja zbyt dużej liczby produktów, w tym przypadku głównie artykułów zbożowych, owoców i warzyw, może doprowadzić do niedoborów składników odżywczych, minerałów i witamin.

Źródła:

Wnęk D., Dieta FODMAP (dieta zalecana w zespole jelita drażliwego), [on-line]: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego [dostęp: 28.09.2023].

FODMAP, [on-line]: https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a2778/FODMAP.html [dostęp: 28.09.2023].

Hill P. et al., Controversies and Recent Developments of the Low-FODMAP Diet. Gastroenterology & Hepatology 2017; 13 (1): 36–45.