Choroba Hashimoto – objawy, badania i dieta

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, należy do schorzeń o podłożu autoimmunizacyjnym. Jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. W diagnostyce tej choroby oznacza się stężenia hormonu tyreotropowego (TSH), tyroksyny (FT4), trójjodotyroniny (FT3) oraz autoprzeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Szczyt zachorowań na chorobę Hashimoto przypada na czwartą i piątą dekadę życia i znacznie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Na stan zdrowia i samopoczucie pacjentów może mieć wpływ stosowana dieta, a właściwe żywienie często pozwala na zmniejszenie dolegliwości. Szczególną uwagę należy zwrócić na odpowiednią podaż jodu, selenu, żelaza, cynku i witaminy D, które oddziałują na prawidłową funkcję tarczycy.

Hashimoto – przyczyny

Na występowanie choroby Hashimoto wpływają zaburzenia układu odpornościowego oraz czynniki genetyczne i środowiskowe, m.in. palenie papierosów, stres, przebyte infekcje o podłożu bakteryjnym lub wirusowym, odbycie leczenia radioaktywnym jodem oraz nadmiar jodu i niedobór selenu w spożywanych pokarmach. U chorych osób często współwystępują inne schorzenia o podłożu autoimmunizacyjnym, takie jak celiakia, cukrzyca typu 1, łuszczyca czy toczeń rumieniowaty układowy. Istnieją badania naukowe, które wskazują na związek pomiędzy niedoczynnością tarczycy a otyłością brzuszną, nadwagą i hiperlipidemią, co może skutkować rozwojem różnych schorzeń, np. cukrzycy typu 2. W związku z tym w przebiegu choroby Hashimoto dużą rolę odgrywa odpowiednie żywienie i utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Hashimoto – objawy

Do objawów choroby Hashimoto należą m.in.: osłabienie, senność, przyrost masy ciała, zaparcia, łamliwość paznokci i wypadanie włosów. U mężczyzn można zaobserwować osłabienie libido, a u kobiet zaburzenia miesiączkowania oraz problemy z donoszeniem ciąży i depresję poporodową. Chorym często towarzyszy przewlekłe zmęczenie, problemy z pamięcią i koncentracją, uczucie chłodu, łatwe marznięcie (zwłaszcza rąk i stóp), zaparcia. Symptomy rozwijają się stopniowo przez lata wraz z postępującym uszkodzeniem gruczołu tarczowego i zmniejszaniem produkcji hormonów tarczycy. Nasilenie dolegliwości zależy głównie od stopnia niedoboru hormonów.

Hashimoto – nadczynność czy niedoczynność tarczycy

Tarczyca to niewielki narząd położony u podstawy szyi, należący do gruczołów wydzielania wewnętrznego. Jej funkcją jest syntezowanie i uwalnianie dwóch kluczowych hormonów – trójjodotyroniny (FT3) oraz tyroksyny (FT4). Produkcja hormonów tarczycowych jest regulowana przez stężenie hormonu tyreotropowego (TSH), który wydziela przysadka mózgowa. Wzajemna regulacja czynności tarczycy i przysadki mózgowej opiera się na mechanizmie ujemnego sprzężenia zwrotnego: zwiększone stężenie hormonów tarczycy prowadzi do zmniejszenia wydzielania TSH przez przysadkę, natomiast niedobór hormonów tarczycy stymuluje produkcję TSH.

Niedoczynność tarczycy jest powszechnym problemem endokrynologicznym. Charakteryzuje się niedostateczną produkcją hormonów przez tarczycę w stosunku do potrzeb organizmu. Szacuje się, że problem ten dotyczy ok. 5% kobiet i 1% mężczyzn. Do najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy zalicza się właśnie chorobę Hashimoto.

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu choroby Hashimoto

W przypadku wystąpienia objawów wskazujących na chorobę Hashimoto należy się zgłosić do lekarza rodzinnego, który po zebraniu wywiadu lekarskiego może zalecić wykonanie oznaczenia TSH. Jeśli wynik badania TSH jest nieprawidłowy (czyli powyżej górnej granicy normy), trzeba wykonać pomiar stężenia FT4.

Niedoczynność tarczycy jest diagnozowana, gdy podwyższone stężenie TSH współistnieje ze zmniejszonym stężeniem FT4. Po rozpoznaniu niedoczynności tarczycy lekarz będzie dążył do ustalenia przyczyny takiego stanu.

W diagnostyce choroby Hashimoto pomocne są następujące badania:

• USG tarczycy – w chorobie Hashimoto można zaobserwować zmniejszenie lub zwiększenie rozmiarów tarczycy lub/i zmniejszoną echogeniczność,
• oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, czyli anty-TPO i anty-TG – przeciwciała anty-TPO są charakterystyczne dla choroby Hashimoto.

Hashimoto – jaką stosować dietę

Osoby cierpiące na chorobę Hashimoto powinny przestrzegać zasad zdrowego odżywiania. Zaleca się jedzenie 4–5 posiłków dziennie, które powinny być spożywane regularnie co 3–4 godziny. W codziennej diecie należy uwzględnić:

• źródła pełnowartościowego białka, np. drób, ryby i jaja,
• produkty o niskim indeksie glikemicznym, np. warzywa zielone, pomidory, marchewkę surową, cukinię, czosnek, świeże morele, makaron sojowy, makaron al dente, chleb żytni pełnoziarnisty oraz większość nasion roślin strączkowych,
• produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, zwłaszcza kwasy tłuszczowe omega-3, np. olej lniany, nasiona lnu, olej sojowy, olej rzepakowy, olej z zarodków pszenicy, orzechy włoskie, tłusty ryby morskie (śledź, łosoś, makrela), algi.

Należy zadbać również o odpowiednie spożycie jodu, selenu, żelaza, cynku, witaminy D oraz antyoksydantów, które mogą pomóc w utrzymaniu optymalnego stanu tarczycy.

Czego nie jeść przy chorobie Hashimoto

W przypadku diety osób z chorobą Hashimoto zaleca się wyeliminowanie żywności o wysokim stopniu przetworzenia, która jest bogata w cukry rafinowane, nasycone kwasy tłuszczowe oraz izomery trans kwasów tłuszczowych. Ponadto należy ograniczyć spożycie alkoholu.

Warto także zmniejszyć spożycie substancji wolotwórczych, zwanych związkami goitrogennymi, ale nie jest konieczne całkowite eliminowanie ich z jadłospisu. Związki goitrogenne występują głównie w warzywach, takich jak kapusta, brukselka, rzepa, brokuł, kalafior, jarmuż, brukiew, rzodkiewka, kalarepa, szpinak, słodkie ziemniaki, oraz w owocach, np. w brzoskwiniach, gruszkach, truskawkach. Umiarkowane spożycie tych substancji, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej podaży jodu i selenu w diecie, nie powinno negatywnie wpływać na funkcjonowanie tarczycy.

Jaki jest związek między chorobą Hashimoto a nadwrażliwościami pokarmowymi IgG-zależnymi

Wyniki badań potwierdzają, że dieta eliminacyjna oparta na wynikach badań w kierunku nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych działa przeciwzapalnie i może okazać się skuteczną metodą poprawy stanu zdrowia u pacjentów z chorobą Hashimoto.

Na przykład eliminacja z diety glutenu u osób chorych wpływa pozytywnie na poprawę koncentracji i proces zapamiętywania. Jedno z badań opublikowanych w 2016 r. przez Polskie Towarzystwo Dietetyki wykazało, że w grupie 90 kobiet ze zdiagnozowaną chorobą Hashimoto aż połowa ma nadwrażliwość pokarmową IgG-zależną na gluten, a 92% nie toleruje białek pszenicy innych niż gluten. Dodatni wynik testu uzyskano również dla takich pokarmów jak białko jaja kurzego, mleko krowie, orzechy nerkowca i brazylijskie oraz drożdże. Zastosowanie odpowiedniej diety eliminacyjnej wpłynęło pozytywnie na wynik badania USG gruczołu tarczowego, zmniejszyło stan zapalny tarczycy i poskutkowało obniżeniem stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych.

Do diagnostyki nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych służy test myfoodprofile. Na rynku dostępne są trzy panele badań, które obejmują różną liczbę produktów spożywczych. Najszerszy panel zawiera ich aż 216. Im szerszy pakiet badania, tym dokładniejsza diagnostyka i tym łatwiej skomponować odpowiednią dietę eliminacyjną. Obok rezygnacji z nietolerowanych produktów warto wdrożyć suplementację selenem i cynkiem oraz zadbać o odpowiednią podaż witaminy D.

Podsumowanie

Choroba Hashimoto jest schorzeniem tarczycy o podłożu autoimmunizacyjnym. Diagnostyka w tym przypadku opiera się badaniach stężenia TSH, FT4 oraz anty-TPO i anty-TG. Wśród objawów choroby Hashimoto wymienia się m.in. zmęczenie, przyrost masy ciała, problemy z włosami i paznokciami oraz zaburzenia hormonalne. Dieta odgrywa istotną rolę w leczeniu tego schorzenia. Zaleca się regularne spożywanie posiłków bogatych w pełnowartościowe białko, o niskim indeksie glikemicznym i zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe. Eliminacja nieodpowiednich produktów spożywczych, takich jak cukry rafinowane i nasycone tłuszcze, może przynieść pacjentom ulgę. Badania sugerują, że istnieje związek między chorobą Hashimoto a nadwrażliwościami pokarmowymi IgG-zależnymi, co podkreśla znaczenie odpowiedniej diety w leczeniu. Warto zaznaczyć, że diagnostyka i leczenie choroby Hashimoto powinny uwzględniać indywidualne potrzeby pacjenta.

Opracowano na podstawie:

1. Luty J., Bryl E., Choroba Hashimoto – aspekt genetyczny i środowiskowy. Forum Medycyny Rodzinnej 2017;11(1): 1–6.
2. Ostrowska L., Orywal K., Stefańska E., Choroba tarczycy, [w:] Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. PZWL, Warszawa 201. 320–321.
3. Miśkiewicz P., Niedoczynność tarczycy – przyczyny, objawy i leczenie,on-line:https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/78406,niedoczynnosc-tarczycy [dostęp: 19.04.2024].
4. Miśkiewicz P., Choroba Hashimoto – co to, objawy, badania, leczenie, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/77782,choroba-hashimoto-co-to-objawy-badania-leczenie [dostęp: 19.04.2024].
5. Wnęk D., Kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 – źródła i właściwości, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/72288,kwasy-tluszczowe-omega-3-i-omega-6-zrodla-i-wlasciwosci [dostęp: 19.04.2024].
6. Durbas M., Dieta i suplementacja w chorobie Hashimoto, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/194575,dieta-i-suplementacja-w-chorobie-hashimoto [dostęp: 19.04.2024].
7. Ostrowska L., Indeks glikemiczny – wysoki i niski indeks glikemiczny, tabela, produkty, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/68179,indeks-glikemiczny [dostęp: 19.04.2024].
8. Gier D., Choroba Hashimoto – tajemnicza podróż od jelit do tarczycy, [w:] Kompendium nietolerancji pokarmowej – kiedy jedzeNIE szkodzi. Cambridge Diagnostics 2018; 115–128.